امام علی علیه السلام و تساهل خواص

فارغ التحصیل کارشناسی ارشد تاریخ از مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمهالله)

الف - اسلام; با صلابت و با تسامح

اسلام دین خشک و غیرقابل انعطاف نیست، بلکه در جای خود، گذشت، نرمش و یا صلابت و خشونت نشان می دهد; گاه بر مکلفان آسان و گاه سخت می گیرد.قرآن می فرماید: «فمن کان منکم مریضا او علی سفر فعدة من ایام اخر» (بقره: 158) ; پس آن کس از شما که (در ماه رمضان) در سفر بوده و یا بیمار باشد، روزهای دیگری را به جای آن روزه بگیرد. سپس علت این تخفیف را چنین بیان می دارد: «یرید الله بکم الیسر و لایرید بکم العسر» (بقره: 158) ; خداوند راحتی شما را می خواهد، نه سختی تان را.

یا در عین این که وضو گرفتن برای نماز از واجبات است، شارع اجازه داده که اگر روی دست و یا سایر اعضای وضو زخم است، به گونه ای که وضوی جبیره ای نیز دشوار باشد، به جای وضو، تیمم کنند.

این ها نشان می دهد که اسلام دینی حکیمانه است و لجاجت ندارد; احکام بی روح و مشقت بار بر مکلفان تحمیل نمی کند تا برای انجام آن از کارهای ضروری زندگی دور بمانند.اسلام دین زندگی است; احکامش بشر را به عزلت گزینی مبتلا نمی کند.

از امام صادق علیه السلام نقل گردیده که فرمودند: همسر عثمان بن مظعون نزد پیامبرصلی الله علیه وآله آمد و از شوهرش به دلیل بی توجهی به مسائل زندگی شکایت نمود و گفت: ای رسول خدا، عثمان روزها روزه می گیرد و شب ها به عبادت برمی خیزد.

رسول خداصلی الله علیه وآله به شدت ناراحت شدند و با همان حال، از خانه بیرون آمدند، در پی عثمان رفتند و او را در حال نماز پیدا کردند.فرمودند: «ای عثمان، خداوند مرا برای گوشه نشینی و رهبانیت نفرستاده، مرا بر شریعت مستقیمی که سهل و آسان است، مبعوث نموده.» ⁽¹⁾ مسلم است که خداوند متعال در تشریع احکام لایتغیرش نه تنها درصدد چکیده: اندیشه تساهل و تسامح که در قرون اخیر ابتدا در مغرب زمین مطرح شد، و سپس توسط برخی روشن فکران و نویسندگان در جامعه ما مطرح گردید، رویکردی تازه نیست، صفحات تاریخ صدر اسلام نشان می دهد برخی از چهره های سرشناس سیاسی پس از رحلت رسول اکرم صلی الله علیه وآله در برخورد با مخالفان و منافقان و به طور کلی، عناصر غیرخودی شیوه ای متساهلانه در پیش گرفته، در اجرای حدود و نحوه تقسیم بیت المال روش آسان گیری را برگزیدند.در مقابل، حضرت علی علیه السلام و اصحاب ایشان با این سیاست مخالف بوده و با هرگونه گذشت در اجرای حدود و تقسیم غیرعادلانه و بخشش های ناروای بیت المال و سازش با منافقان و عناصر غیرخودی مبارزه کرده اند.در این نوشتار، به برخی از نزاع های امام علی علیه السلام با خواص سماحت جو اشاره گردیده و جزئیات برخی از حوادث توضیح داده شده است.پیش از ورود به بحث بیان دو نکته ضروری می نماید: