مادر مؤمنان و فتنه جمل!

به بهانه دهم جمادی الاولی، وقوع جنگ جمل

جایگاه خطیر

وابستگی به مقامات عالی رتبه از رانت ها و امتیازهایی است که خواسته یا ناخواسته نصیب بعضی افراد می گردد. همسر رهبر، دختر رئیس جمهور، عروس حاکم و ... عنوانی است که چه بسیار افرادی را حتی بدون داشتن شایستگی لازم، بر صدر نشانده است.

اول شخص مدینه علاوه بر داشتن مقام و منصب ظاهری حکومت، پیامبر خدا هم هست و همه مسلمانان به ایشان عشق می ورزند و نه تنها ایشان، بلکه خاک پای بستگانش را نیز توتیای چشم خویش می کنند. افراد خانواده و نزدیکان این رهبر عظیم الشأن در چشم دیگران حشمت و جلال دارند و الگو و اسوه اند؛ علاوه بر آن همسران رسول خدا به مقام «مادر مؤمنان» هم مشرّف گشته اند(1) و مردان مسلمان باید حرمت مادری را پاس بدارند و چشم انتظار مهر و عطوفت مادری آنان باشند.

مقام متعالی، تکلیف متقابل

در مکتب انسان ساز اسلام، احراز هر مقام و موقعیتی با تحمل بار سنگین مسئولیت متناسب با آن همراه است. اگر مقام همسری رسول خدا و مادریِ مؤمنان در جامعه حرمت دارد، صاحب این مقام در نزد خدا نیز مسئولیت بیشتر دارد. برخی از همسران پیامبر متوجه این نکته باریک و دقیق نبوده و فقط انتظار حرمت و استفاده از موقعیت را داشتند. آنها نزد خود می گفتند ما باید از همسران قیصر و کسرا هم محترم تر و بهره مندتر باشیم چه اینکه قیصر و کسرا فقط دارای مقام دنیایی اند و همسر ما علاوه بر مقام حکومت، محبوب ترین بنده خدا و بلندمرتبه ترین مخلوق اوست و ما مونس و همنشین چنین مقامی هستیم.

در اوضاع نابسامان اقتصادی مدینه، زندگی مادران مؤمنان نیز به سختی می گذشت و همه در انتظار گشایش بودند که غنایمی نسبتا فراوان از جنگ ها به دست آمد. زنان پیامبر در پوست خود نمی گنجیدند و

خیال می کردند رسول خدا با سهمی از این غنایم، برای آنان امکانات رفاه و آسایش فراهم خواهد کرد و آنان به تناسب مقام معنوی، از مظاهر مادی هم بهره مند می شوند. بعضی از آنان کنیز طلب کردند و بعضی لباس حریر گران قیمت و دیگری، اثاثیه منزل؛ ولی با تقسیم غنایم از جانب رسول خدا، امیدها رنگ باخت و اعتراض ها نمود یافت.

رسول خدا(ص) از اعتراض همسران دلگیر گشت و از آنان کناره گرفت و در نهایت، خداوند همسران پیامبرش را بین انتخاب مقام همسری رسول خدا(ص) و تکلیف متقابل یا بهره مندی از نعمت های دنیا و جدا شدن از پیامبر مخیّر کرد(2) و تکلیف متقابل را بدین مضمون تفسیر کرد:

«ای زنان پیامبر که از حرمت همسری رسول خدا بهره مندید، اگر قدر این جایگاه ارزشمند را بدانید و به لوازم آن پای بند باشید و حرمتش را حفظ کنید، خداوند اجر و پاداش دوچندان به شما خواهد داد و اگر با رفتار زشت و ناپسند خود این جایگاه را خدشه دار کنید، عذابی دوچندان در انتظار شماست. ای

همسران رسول خدا، اهمیت جایگاه خود را بشناسید و هنگام سخن گفتن به ناز و کرشمه سخن مگویید که افراد مریض در شما طمع کنند و خانه نشینی اختیار کنید (و از سردمداری جریانات اجتماعی و سیاسی بپرهیزید) و به رسم جاهلان در انظار ظاهر نشوید که ظاهر و آرایش و لباس و راه رفتن شما مانند برجی همه نگاهها را به خود جلب کند. اوامر خدا را اطاعت کنید و طهارت خاندان نبوت را حفظ نمایید. آیات خدا که در خانه هایتان بر قلب رسول خدا نازل می شود، متذکر گردید و به حکمت، آراسته شوید و زینت رسول خدا باشید.»(3)