فتنه جمل

نظر به وقوع جنگ جمل در نخستین سال حکومت و خلافت ظاهری امام علی بن ابی طالب(ع) در جمادی الاولی سال 36 هجری قمری و ایجاد چالش سترگ در برابر حکومت حق طلبانه و عدالت جویانه آن حضرت، از سوی عده ای از معاریف و سرشناسان قوم و تأثیر منفی و نامطلوب آن در روند خلافت اسلامی و عقاید و باورهای مسلمانان، برآن شدیم این پدیده شوم و نامیمون را از بعد تاریخی مورد بررسی قرار داده و داوری صحت و سقم رفتار و کردار عاملان و عناصر اصلی آن را بر عهده خوانندگان ارجمند گذاریم، شاید عبرتی باشد برای فتنه جویان عصر ما.

آغاز خلافت و حکومت امیرمؤمنان(ع)

عثمان بن عفان، سوّمین خلیفه مسلمانان، پس از قریب به دوازده سال خلافت و حکومت، به خاطر رویکرد به اشرافی گری و دوری از سیره و سنّت نبوی توسط او و درباریانش و رفتار ظالمانه و اجحاف آمیز عاملان و استانداران او در مناطق مختلف اسلامی با مردم، روز به روز مقبولیت خود را از دست داده و با نارضایتی و نفرت عمومی روبرو گردید و سرانجام با قیام یکپارچه مسلمین از مناطق مختلف مصر، عراق، یمن و حجاز و تحصن بسیاری از آنان در مدینه منوره مواجه شد و در این میان بحث خلع و استعفای او از خلافت مطرح و از سوی انقلابیون به طور جد درخواست گردید و چون او از این کار خودداری می کرد، انقلابیون خشمگین حلقه محاصره را تنگ تر کرده و به خانه اش نزدیکتر شدند.

از آن سو، افرادی چون مروان بن حکم ، سعید بن عاص، مغیرة بن أخنس، عبداللّه بن ربیعه، عبدالرحمن بن عوام و جمعی از خویشان و اطرافیان عثمان، بر خلاف نظر او که معتقد به آرامش و عدم خشونت بود، با انقلابیون، معترضان و محاصره کنندگان رفتار ناپسندی داشته و با آنان به شدت برخورد کرده و حتّی قصد درگیری نظامی با آنان داشتند که عثمان بن عفان، آنان را از این عمل بازداشت.

ولی این گونه عکس العمل های اطرافیان او تأثیرات منفی بر جای گذاشته و سرانجام تعدادی از محاصره کنندگان، شکیبایی و خویشتن داری از دست داده و به سراپرده عثمان هجوم و وی را در قصرش به قتل رساندند.(1)

این واقعه، در هیجدهم ذی حجّه سال 35 هجری قمری در مدینه منوّره روی داد. پس از قتل وی، تا سه روز اجازه دفنش را نمی دادند تا این که حضرت علی (ع) میانجیگری کرده و زمینه دفنش را فراهم نمود.(2)